Jaarrapportage 2022 Adviescollege ICT-toetsing

Adviescollege ICT-toetsing trekt lessen uit 100 adviezen over ICT-projecten

Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) heeft sinds zijn start in 2015 honderd adviezen uitgebracht over ICT-projecten bij de Rijksoverheid. In de Jaarrapportage 2022 trekt AcICT hier de lessen uit. Terugkijkend over de jaren heen valt het op dat enkele adviezen telkens weer terugkeren en verschillende projecten dus niet leren van fouten die elders worden gemaakt. Het AcICT constateert bovendien dat bij beleidsontwikkeling niet altijd wordt gekozen voor de meest passende oplossing. ICT wordt meestal niet of te laat betrokken, met name bij nieuw beleid of nieuwe wetten.

Vaak wordt tijdens de beleidsontwikkeling al gedetailleerd vastgelegd wat er moet gebeuren en hoe dat moet, zonder dat er gekeken is of dit vanuit ICT-perspectief de beste oplossing is. Hoewel op ICT-gebied in principe vrijwel alles kan, kan niet alles zonder consequenties voor kosten en doorlooptijden. Dat is volgens het college te ondervangen door de start van projecten beter te doordenken. Beleidsmedewerkers zouden samen met de ICT-deskundigen beter moeten kijken naar wat de wet of het beleid beoogt en welke alternatieven er zijn om dat doel te bereiken.

Te complexe oplossing

In 2022 heeft het AcICT bij vier onderzoeken geconstateerd dat het te laat betrekken van uitvoering heeft geleid tot een technisch te complexe oplossing, zonder aandacht voor de doorlooptijd om deze te realiseren, noch voor de vraag hoe de oplossing na oplevering kan worden onderhouden. Daarnaast ziet het college dat oplossingen die worden bedacht niet altijd goed passen bij de beoogde doelgroep, waardoor het beoogde effect van het beleid niet wordt gehaald.

Vervanging oudere systemen

Momenteel lopen er bij de Rijksoverheid grote projecten om oudere applicaties te vervangen en zo ruimte te maken voor nieuw beleid. Uit de onderzoeken van het AcICT blijkt regelmatig dat er onvoldoende wordt geanticipeerd op goed onderhoud en beheer van informatiesystemen. Om vaart te maken bij het vervangen van oudere systemen, kiezen ICT-beleidsmakers vaak voor grootschalige systeemvervanging of voor nieuwe systemen. Bij zes AcICT-adviezen (in 2022) wordt te weinig rekening gehouden met de onderliggende verwevenheid tussen bestaande ICT-systemen. Bovendien wordt te veel tegelijk opgepakt. Bijvoorbeeld door het combineren van een systeemvernieuwing met uitgebreide procesveranderingen of de introductie van generieke oplossingen.

Vernieuwing in kleine stapjes

Als een dergelijke vernieuwingsopgave niet stapsgewijs wordt opgepakt, ziet het college dit vaak mis gaan. De oplossing die het AcICT ziet is dat elke vernieuwing in kleine stapjes moeten worden opgepakt, te beginnen bij het aanpakken van het grootste probleem. Bovendien moeten generieke voorzieningen evolutionair worden ontwikkeld en zou desinvesteren in een bestaand systeem pas mogen beginnen als het zeker is dat het systeem binnenkort kan worden vervangen.

Ervaring delen

Het Adviescollege wil met zijn adviezen ook hieraan graag een positieve bijdrage leveren. Het ziet zich daarbij gesteund doordat het steeds meer gezien wordt als deskundige gesprekspartner voor ministeries. Vaak de verantwoordelijke opdrachtgever van de grote ICT-projecten binnen de Rijksoverheid. Door intensiever onderling contact kan ervaring over waar projecten vaak mislopen, beter en sneller worden gedeeld.